مجمع المسائل - جلد سوم

س

- آیا ودیعه از عقود جایزه است یا لازمه؟

ج

- ودیعه از عقود جایزه است، پس مالک هر وقت بخواهد می تواند مال خود را استرداد نماید. و نیز مستودع می تواند هر وقت بخواهد مال را به مالک برگرداند و مالک حق امتناع از قبول را ندارد.

س

- اگر ودیعه نزد مستودع تلف و یا معیوب شود مستودع ضامن است یا خیر؟

ج

- ضامن نیست مگر آن که تعدّی و تفریط در بین باشد و یا در ضمن عقد لازم شرط ضمان حتی در صورت تلف شده باشد که در این صور تلف و یا عیب را مستودع ضامن است.

س

- یکی از برادران دینی، برای اصلاح ضبط صوت خود، به تعمیرگاه این جانب

صفحه : 4

مراجعه نمود، بعد از اصلاح ضبط، تذکر دادم که ضبط شما را اصلاح کردم و حاضر است، لکن او در آمدن مسامحه کرد تا اموال مغازه مرا کلّا به سرقت بردند، با این که در نگهداری مال او مانند مال خودم کوتاهی نکردم و درب مغازه هم قفل بوده و هیچ گونه شرطی هم ما بین ما نبوده، آیا شرعا من مسئول مال او هستم یا نه؟

ج

- در صورتی که در حفظ آن کوتاهی نکرده اید و شرط ضمان علی کل ّ حال هم، در ضمن عقد لازمی نشده باشد ضامن نیستید و در نزاع موضوعی مرافعه شرعیّه لازم است.

س

- مقصود از تعدّی و تفریط چیست؟

ج

- مقصود از تعدّی آن است که مستودع تصرّفاتی را که از طرف مالک مجاز نباشد در ودیعه انجام دهد مثل آن که لباس را به پوشد و فرش را جهت استفاده پهن کند و یا حیوان سواری را سوار شود. بلی در صورتی که حفظ ودیعه موقوف به این گونه تصرّفات باشد مانعی ندارد و تعدّی محسوب نمی شود و مقصود از تفریط آن است که در حفظ ودیعه اهمال و مسامحه نماید مثل آن که ودیعه را در محلّی که حرز نیست بگذارد و یا مثلا حیوان را آب و علف ندهد و یا مثلا پارچه و لباس پشمی را در تابستان به جهت محفوظ ماندن آن از بید، باز و پهن نکند.

س

- آیا در مودع و مستودع بلوغ و عقل شرط است یا خیر؟

ج

- بلی، در هر یک از مودع و مستودع بلوغ و عقل شرط است. پس ودیعه گذاردن نزد غیر بالغ و مجنون صحیح نیست و هم چنین قبول ودیعه از غیر بالغ و مجنون صحیح نیست.

س

- اگر مالی را نزد طفل و یا مجنون امانت بگذارند و آن مال تلف شود و یا طفل و مجنون آن مال را اتلاف کنند ضامن می شوند یا خیر؟

ج

- اگر مال تلف شود طفل و مجنون ضامن نمی شوند بلکه به اتلاف هم اگر ممیّز نباشند بنا بر وجه قوی ضامن نمی شوند چون مودع سبب و اقوی است.

صفحه : 5

س

- اگر شخص مکلف مالی را از غیر بالغ و یا مجنون بعنوان ودیعه قبول کند حکمش چیست؟

ج

- شخصی که ودیعه را قبول کرده ضامن است تا مال را به ولی ّ غیر بالغ و مجنون اگر ودیعه مال آنها باشد و یا به صاحب مال برساند.

س

- اگر شخص مکلف مالی را بعنوان ودیعه به وسیله طفل و یا مجنون نزد مکلف دیگر ارسال کند و مستودع آن مال را بعنوان ودیعه از طفل و یا مجنون تحویل بگیرد ودیعه صحیح است یا خیر؟

ج

- در فرض سؤال که طفل و مجنون به منزله آلت هستند و ودیعه در حقیقت بین دو نفر کامل واقع شده صحیح است.

س

- مستدعی است امانت مالکیّه و امانت شرعیّه را مشروحا بیان فرمائید؟

ج

- امانت مالکیّه آن است که عین با درخواست خود مالک و اذن او نزد کسی گذاشته شود و این بر دو قسم است یکی این که خود عنوان عمل، بالاصاله امانت است مانند ودیعه، دوّم این که عنوان عمل چیز دیگری مثلا رهن یا عاریه یا اجاره یا مضاربه است که در این موارد خود عناوین مذکوره مقصود بالذّات است و به تبع آن، عینی که مورد یکی از این عناوین واقع شده، نزد طرف، امانت است زیرا مالک، حفظ عین را به عهده طرف، گذاشته است و امانت شرعیّه آن است که استیلاء بر عین، با درخواست و اذن مالک نباشد و بر وجه ظلم و عدوان هم تحت اختیار شخص قرار نگرفته بلکه یا قهری بوده مثل این که باد یا سیل آن را داخل ملک شخص نموده بر وجهی که تحت تسلط، و ید او قرار گرفته یا این که خود مالک، عین را تسلیم نموده لکن نه خودش و نه طرفی که آن را گرفته هیچ یک اطلاع نداشته اند، مثلا صندوقی را انسان خریده و در داخل آن چیزی بوده که فروشنده خبر نداشته یا این که فروشنده و خریدار در موقع تصفیه حساب اشتباه کرده اند و فروشنده زائد بر حق به مشتری داده یا بعکس، و یا این که تحت اختیار قرار دادن عین با اجازه شرع بوده مانند لقطه یا آن چه که از دست دزد یا غاصب بعنوان حسبه (اموری که

صفحه : 6

شارع می خواهد انجام بگیرد و بلا تکلیف و ضایع نماید) گرفته، برای